Osmanlı’dan günümüze nüfus cüzdanları

Geçtiğimiz günlerde Tüm Türkiye’de başvuruları alınmaya
başlanan yeni kimlik kartlarının Osmanlı döneminden
günümüze gelişi şaşkınlık yaşattı.

Diyarbakır İl Nüfus Müdiresi Semanur Başgül, arşivlerinde bulunan yaklaşık 150 yıllık nüfus cüzdanlarını tanıttı.
Tek yapraklı kafa kağıdından 32 sayfalık deftere kadar 5 farklı nüfus cüzdanının bulunduğu arşivde, Osmanlı
Türkçesi ve harf inkılabından sonra basılan Latin alfabesine uygun belgelerde bulunuyor.

Kafa kağıdından kimlik kartına
Osmanlıdan günümüze değişerek gelen nüfus cüzdanları ile ilgili bilgiler veren Diyarbakır İl Nüfus Müdiresi
Semanur Başgül, 1836 yılında umumi mülkiye nezareti altında kurulan ve daha sonra 1838 yılında dahili
nezareti altında değiştirilen ve bunu nezarete bağlı olarak nüfus hizmetlerini yürütmek üzere 1884 yılının
ekim ayında nüfusu umumiye müdüriyetinin kurulduğunu hatırlattı. Başgül, “Bu genel müdürlüğe 1889
yılında sicili nüfusu ahali idaresi umumiyesi adı verilmiş ve asıl hizmetinin yanında pasaport kalemi,
mühür kalemi ve vilayet kalemi gibi alt kademelere ayrılarak yapılandırmıştır. Bu yapı gereğince Osmanlı halkına
ilk nüfus tezkiresi dağıtılmaya başlanmıştır. Ancak bu nüfus tezkirelerinin herhangi bir nüfus kaydına
dayanmaması ve tezkireyi taşıyan kişinin herhangi bir nüfus kütüğüne kayıtlı olmaması nedeni ile
özel ve resmi işlemlerde pek yararlı olmamıştır. Bu sebeple toplumumuzda hiçbir işe yaramayan bu belgelere
kafa kağıdı adı takılmıştır. 1889 yılında sicili nüfusu ahali umumiyesi adı verilen bu kurum tarafından Osmanlı’da
ilk nüfus cüzdanı Devleti Aliye-i Osmani tezkiresi dağıtılmaya başlanmıştır” dedi.

“Çok yapraklı cüzdan 1991 yılına kadar kullanıldı”
Cumhuriyetin kurulmasından sonra 1927 yılında ilk nüfus sayımının yapıldığını belirten Başgül, şöyle dedi:
“Sayımın ardından herkese nüfus cüzdanı verilmesi kararlaştırıldı. 1928 yılında yürürlüğe girilen
Osmanlı Türkçesi ile hazırlanan ve 32 sayfadan oluşan nüfus cüzdanları 1929 yılına kadar kullanıldı.
1 Haziran 1976 tarihinde yürürlüğe giren nüfus cüzdanları ise tek yapraklı kadınlar için pembe,
erkekler için ise mavi olarak hazırlandı. Yürürlüğe giren tek yapraklı cüzdan ile birlikte 1991 yılına kadar
çok yapraklı defter şeklindeki nüfus cüzdanların kullanılması devam etti. 1991 yılından itibaren
çok yapraklı defter şeklindeki nüfus cüzdanları yürürlükten kaldırılarak tekrar tek yapraklı nüfus cüzdanların
kullanılmasına devam edildi.”

Elektronik karta evrim
Başgül, 14 Ocak 2016 tarihinde 6661 sayılı kanunla Türkiye Cumhuriyeti kimlik kartının 2 Ocak 2017 tarihinden
itibaren verilmeye başlandığını kaydederek, “Bu kimlik kartı ile güvenli kimlik doğrulaması yapılabilecek.
Sahtecilikten kaynaklanan vatandaşın mağduriyeti önlenecektir. Yeni kimlik kartı almak için vatandaşlarımızın
nüfus cüzdanları ile müracaatları esnasında yanlarında nüfus cüzdanları ve bir adet biyometrik fotoğrafla
başvurmaları esastır. Kimlik kartı yoksa, ehliyet, pasaport gibi resmi evrakla da başvuru yapılabilir” diye konuştu.